Het land Hongarije en de stad Budapest in het bijzonder zijn rijk aan thermaal water en geneeskrachtige baden. Ook heeft het land veel openluchtbaden, zwemmeertjes en plekken voor watersport als het Balatonmeer, Tiszameer, Velencemeer en tal van kleinere plassen.
In onderstaand artikel uit Most Magyarul! Hongarije Magazine nr. 71 (2015) gaan wij vooral in op de thermaalbronnen, maar ook passeren een paar baden de revue die niet – primair - in het teken staan van kuren en gezondheid.
De geologie van Hongarije
Lees voor een achtergrond bij het ontstaan van het grote aantal thermaalbronnen in Hongarije het artikel van Aaike van Oord (verschenen in Most Magyarul! nummer 31). Dit artikel De geologie van Hongarije is online te lezen op de website van Most Magyarul! Hongarije Magazine, maar inmiddels is het oorspronkelijke artikel afgestoft en opgekalefaterd en nu ook hier te lezen als pdf. Klik op bovenstaande link voor het ook op de telefoon goed te lezen oude tekstartikel of op de afbeelding of de volgende link voor de pdf van Geologie van Hongarije.
Geschiedenis
De meeste thermaalbronnen met geneeskrachtig water zijn al eeuwenlang als zodanig bekend. Dat geldt in het bijzonder voor de thermaalbronnen langs de breuklijn Balaton – Budapest – Eger – Miskolc, die voor het merendeel op natuurlijke wijze zijn ontdekt. In later tijden is er op veel plaatsen echter specifiek geboord naar thermaalwater, dat vaak ook een geneeskrachtige werking bleek te hebben. Een mooi voorbeeld hiervan is Egerszalók, waar men naar olie boorde maar heet water aantrof, waarvan later werd aangetoond dat het een geneeskrachtige werking had. Het water sijpelde daar vervolgens decennialang zomaar van de berghelling af en de plaatselijke bevolking maakte er een bassin bij. Jarenlang was dat een leuk bad – en low profile! -, totdat er een grote onderneming opdook en er een wellnesshotel met allemaal baden omheen bouwde dat momenteel het duurste badpaleis van Hongarije is...
Ook op tal van andere plaatsen zijn er de afgelopen decennia imposante thermaalbad-complexen verrezen: de bekendste zijn die van Hajdúszoboszló, Harkány, Zalakaros, Kehida, Bük, Makó, Mezőkövesd, Miskolc-Tapolca. In Hévíz, nabij het Keszthely en het Balatonmeer, bevindt zich het grootste natuurlijke warmwatermeer van Europa.
Begrippen
Over thermaalbad, kuurbad, heilbad en ’strand’
Een badplaats met thermaalwater (uit de grond omhoog gepompt van nature warm water), mag zich niet zomaar ook kuurbad noemen. Daar zijn immers tal van voorwaarden aan verbonden. Het water moet bij voorbeeld mineralen bevatten die aantoonbaar een gunstig effect hebben op concrete aandoeningen. Daarom is het niet om het even voor welk bad je kiest als je voor een bepaalde kwaal verlichting zoekt. Meestal horen Hongaren van hun arts naar welk bad zij het beste kunnen gaan voor hun kwaal.Er zijn ook aandoeningen waarbij het helemaal niet verstandig is om in heet water te baden. Dat geldt met name voor aandoeningen aan het hart- en vaatstelsel.
Ook is het goed onderscheid te malen tussen de termen geneeskrachtig water, thermaal water en mineraalwater.
Geneeskrachtig water, de naam zegt het al, verwijst naar de helende werking van (bestanddelen van) het water, de term thermaal verwijst naar de (relatief hoge) temperatuur van het water en mineraalwater bevat een meer dan gemiddelde hoeveelheid mineralen. Maar vaak vind je al deze eigenschappen bij elkaar in hetzelfde water.
Sinds mensenheugenis, en reeds lang voordat de moderne geneeskunde orde op zaken stelde in de terminologie, maakte de lokale bevolking voor baden en wassen al gebruik van het warme water dat langs natuurlijke weg naar boven kwam. Het baden in de open lucht is echter pas iets van de twintigste eeuw. Pas toen werden er voor het eerst buitenbadinrichtingen aangelegd, waar het niet zozeer ging om het kuren, maar om het baden zelf. Toch werden beide typen bad op veel plaatsen gecombineerd, waarbij er kuurbaden en gewone thermaal baden waren in één complex met zwembaden met kouder (dat wil zeggen minder warm) water (van 26-28 °). Het woord strand, dat oorspronkelijk in het Duits en ook in het Nederlands de oever van de zee betekent of een zwemgelegenheid bij een meertje of een rivier, kreeg in Hongarije de algemenere betekenis van openluchtbad of openluchtzwemgelegenheid.
Badhuizen in Budapest
In vroeger eeuwen werden er boven de thermaalbronnen of er vlakbij badhuizen gebouwd, waar je je in vaten of kuipen kon baden, meestal in aparte hokjes of soms in overdekte bassins. In sommige gevallen zijn er nog delen van die vroegere inrichtingen bewaard gebleven, al zijn er vaak modernere zwembassins bijgebouwd. Dit kun je vooral goed zien in de kuurbadhuizen van Budapest, waar naast de oude manier van baden ook de nieuwere ontwikkelingen zijn te zien. De badcultuur van Budapest volgde in elk tijdperk natuurlijk de waan van de dag en daarom geven wij eerst een algemeen (historisch) overzicht.
Lees verder in deel 2 van ons artikel Thermaalbaden in Hongarije en Budapest
